الوقت- دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا که در مدت کوتاه ورود به کاخ سفید ده‌ها فرمان جنجالی علیه کشورها و سازمانهای بین‌المللی امضا کرده است، روز پنجشنبه (18 بهمن) نیز بار دیگر تحریم‌هایی را علیه دادگاه کیفری بین‌المللی اعمال کرد، اما این بار نه برای محافظت از سربازان آمریکایی، بلکه برای محافظت از سران اشغالگر صهیونیست.
بر اساس این فرمان اجرایی، ترامپ دیوان کیفری بین‌المللی را به دلیل «اقدامات نامشروع و آزار و اذیت آمریکا و متحدانش از جمله رژیم صهیونیستی»، تحریم کرد.
ترامپ در این فرمان گفته: دیوان کیفری بین‌المللی هیچ صلاحیتی بر ایالات متحده یا اسرائیل ندارد، زیرا هیچ یک از آنها عضو اساسنامه رم یا عضوی از دیوان کیفری نیستند. هیچ‌یک از آنها هرگز صلاحیت دادگاه کیفری بین‌المللی را به رسمیت نشناخته‌اند و هر دو طرف دارای دموکراسی‌های پر رونق با ارتش‌هایی هستند که به شدت به قوانین جنگ پایبند هستند.
بر اساس این فرمان اجرایی، «ایالات متحده عواقب ملموس و قابل توجهی را بر مسئولین تخلفات دیوان بین‌المللی کیفری تحمیل خواهد کرد که برخی از آنها ممکن است شامل مسدود کردن اموال و دارایی‌ها و همچنین تعلیق ورود مقامات، کارمندان و کارگزاران دیوان بین‌المللی کیفری و همچنین اعضای نزدیک خانواده آنها به ایالات متحده باشد، زیرا ورود آنها به کشور ما به ضرر ایالات متحده خواهد بود».
این اقدام ترامپ همانند سایر طرحهای جنجالی او برای نسخه پیچی برای نظم بین‌المللی با واکنشهای گسترده‌ای همراه شده است. ترامپ در ژوئن 2020، نیز دیوان کیفری را به دلیل بررسی جنایات جنگی ارتش آمریکا در افغانستان تحریم کرده بود اما دولت جو بایدن، این تحریم‌ها را لغو کرد.
هنجارشکنی بین‌المللی
ترامپ در دو هفته گذشته نشان داده که به هیچ قید و بند بین‌المللی پایبند نیست و بر این مسئله صحه گذاشت که دولت جدید آمریکا قصد دارد همه ساختارهای برساخته بعد از جنگ جهانی دوم را برچیند.
تحریم دیوان کیفری را می‌توان هنجارشکنی بین‌المللی دانست، زیرا این اقدام برخلاف قواعد نهادهای حقوقی بین‌المللی و اصول دیپلماسی چندجانبه‌گرایی است. این تحریم‌ها نه تنها چالشی جدی برای عدالت بین‌المللی ایجاد می‌کند بلکه پیامدهای گسترده‌ای برای نظم حقوقی جهانی خواهد داشت.
دیوان کیفری با اینکه زیرمجموعه سازمان ملل نیست اما به عنوان یک نهاد مستقل وظیفه بررسی جرایم جنگی، جنایات علیه بشریت و نسل‌کشی را برعهده دارد و تحریم آمریکا، استقلال دیوان کیفری را تضعیف می‌کند.
اگرچه آمریکا همیشه منتقد دیوان کیفری بوده و حتی معاهده رم (اساسنامه تأسیس دیوان) را امضا نکرده است، اما تحریم مستقیم این نهاد یک گام بی‌سابقه و افراطی محسوب می‌شود که برملا کننده استانداردهای دوگانه این کشور است.
کاخ سفید همواره از ابزارهای حقوقی بین‌المللی برای پیشبرد اهداف خود استفاده کرده، مشابه استقبال کاخ سفید از صدور حکم بازداشت ولادیمیر پوتین در سال 2023 توسط این دادگاه. اما با این اقدام بار دیگر ثابت کرد که با اصول حاکمیت قانون در سطح بین‌المللی مخالف است.
از دید کارشناسان، این تحریم‌ها این پیام را به جامعه جهانی منتقل کرد مبنی بر اینکه کشورهایی که قدرتمند هستند می‌توانند از نظارت بین‌المللی فرار کنند درحالی که کشورهای ضعیف‌تر تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرند.
لازم به ذکر است که آمریکا پس از تاسیس دیوان کیفری، قانونی را تحت عنوان «تهاجم لاهه» تصویب کرد که به رئیس جمهور این کشور اجازه می‌دهد تا در صورت بازداشت شهروندان آمریکایی و حتی شرکای واشینگتن، اقدامات بازدارنده را علیه این نهاد حقوقی اجرا کند و حتی حمله نظامی به شهر لاهه نیز به عنوان یکی از گزینه‌ها برای مجازات دیوان کیفری مطرح شده است.
اقدام ترامپ علیه دیوان کیفری که با هدف دفاع از رژیم صهیونیستی و جنایاتکاران جنگی این رژیم صورت می‌گیرد، همکاری بین‌المللی در اجرای عدالت را کمرنگ‌تر خواهد کرد و بسیاری از کشورها ممکن است با الهام از این اقدام، همکاری خود را با نهادهای بین‌المللی کاهش دهند که در این صورت نظم حقوقی بین‌المللی تضعیف خواهد شد.
این اقدام که با هدف افزایش فشار بر سازمانهای حقوق بشری انجام شد، می‌تواند فعالیت نهادهای بین‌المللی حقوق بشری را دشوارتر کند و آنها از اینکه مبادا از سوی قدرتهای بزرگ مورد تهدید قرار گیرند، در صدور حکم و اجرای عدالت از مسیر انصاف خارج شوند.
ترامپ با امضای صدها فرامین جنجالی در بدو ورود به کاخ سفید، ثابت کرد که برای رسیدن به مقاصد خود حاضر است با همه جهان دربیفتد. این اقدام در کنار خروج آمریکا از برخی توافقات بین‌المللی مانند توافق اقلیمی پاریس، و شورای حقوق بشر سازمان ملل، همچنین تلاش برای تصاحب جزیره گرینلند، و کانال پاناما، و تغییر نام خلیج مکزیک، نشانه‌ای از تقویت سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه دولت ترامپ در برابر همکاری‌های جهانی بود.
میزبانی از جنایتکار جنگی
ترامپ تحریم دیوان کیفری را دو روز پس از دیدار با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر صهیونیستی در کاخ سفید انجام داد. دیوان کیفری چند ماه پیش به خاطر پرونده نسل‌کشی رژیم صهیونیستی در غزه دستور بازداشت نتانیاهو و وزیر جنگ سابق اسرائیل را صادر کرده بود که به رغم حمایتهای جهانی از این حکم، اما دولت سابق آمریکا زیر بار نرفت و قضات دیوان را تهدید کرد.
میزبانی از یک جنایتکار جنگی پس از صدور حکم بازداشت علیه آن، در تاریخ آمریکا بی‌سابقه بود و خود شهروندان و برخی دولتمردان آمریکا نیز از این مسئله ابراز برائت کرده‌اند.
همانطور که برخی آمریکایی‌ها طرح ترامپ برای غزه را شرم‌آور خوانده‌اند، معتقدند که نتانیاهو به جای اینکه در کاخ سفید جلوی دوربین‌ها بایستد و از کشتار فلسطینیان دفاع کند، باید بازداشت و به دست عدالت سپرده می‌شد.
این میزبانی بی‌شرمانه بار دیگر شراکت و همدستی آمریکا در جنایت بشری علیه مردم غزه را ثابت کرد و از این رو می‌توان فهمید که اقدام علیه دیوان بین‌المللی یک اقدام پیشدستانه از سوی کاخ سفید برای جلوگیری از انجام تحقیقات در آینده و صدور حکم علیه دولتمردان آمریکایی در این جنایت تاریخی است.
همچنین تحریم دیوان کیفری می‌تواند باعث کاهش همکاری میان آمریکا و سایر کشورها در مبارزه با جنایات جنگی، تروریسم و فساد بین‌المللی شود.
علاوه‌براین، با گذاشتن تیغ زیر گلوی عدالت جهانی برای حمایت از جنایتکاران صهیونیست، موج تنفر جهانی از آمریکا افزایش یافته و این مسئله وجهه این کشور را در بین افکارعمومی مخدوش خواهد کرد.
آثار تحریم دیوان کیفری بر جامعه آمریکا
تحریم دیوان کیفری علاوه بر انزوای بین‌المللی، در داخل آمریکا نیز تاثیرات منفی خود را برجای خواهد گذاشت.
تحریم یک نهاد بین‌المللی قضایی این تصور را در بین حقوقدانان و جامعه مدنی آمریکا ایجاد می‌کند که دولت در برابر نظارت قضایی ایستادگی می‌کند که می‌تواند اعتماد عمومی به نظام حقوقی را تضعیف کند. سازمانهای حقوق بشری داخلی، وکلای مدافع و دانشگاهیان این اقدام ترامپ را محکوم کرده و این تصمیم را غیرقانونی و مغایر با اصول دموکراتیک دانستند. زیرا با این تحریم، قضات داخلی آمریکا دیگر نمی‌توانند از مردم انتظار داشته باشند که به قوانین صادر شده از سوی دادگاهها احترام بگذارند. از اینرو، این اقدام می‌تواند به عنوان الگویی برای بی‌اعتنایی بیشتر به نهادهای نظارتی و قضایی حتی در سطح داخلی مورد استفاده قرار گیرد.
با توجه به اینکه جامعه آمریکا جزء بی‌قانون‌ترین کشورهای دنیا در زمینه حقوق بشری به شمار می‌رود و سالانه هزاران نفر به ویژه سیاهپوستان، به خاطر قانون آزادی حمل سلاح کشته می‌شوند، تحریم دیوان کیفری بر این جنایتهای داخلی مهر تایید خواهد زد. زیرا وقتی شهروندان آمریکایی می‌بینند که دولتمردان آنها به هیچ قانون بین‌المللی و حقوقی پایبند نیستند، خودبه خود شهروندان عادی نیز به خصوص سفیدپوستان افراطی از رعایت قوانین داخلی سرباز خواهند زد و این مسئله شکاف اجتماعی را تشدید خواهد کرد.
مع‌الوصف، تحریم دیوان کیفری توسط ترامپ نه تنها بر اعتبار و روابط بین‌المللی آمریکا اثر منفی می‌گذارد، بلکه در داخل نیز باعث تضعیف حاکمیت قانون، افزایش اختلافات سیاسی و کاهش اعتماد عمومی به تعهدات کشور در زمینه عدالت بین‌المللی خواهد شد.
